Στις δηλώσεις που έκανε στο υπουργικό του συμβούλιο, μετά την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Aγκυρα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μίλησε, για πρώτη φορά από τότε που έσπασε ο «πάγος» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, για έναν «συμβιβασμό» και έκανε λόγο για την αναζήτηση «κοινού εδάφους» ανάμεσα στις δύο πλευρές. Από τη δική μας πλευρά, αυτό το «έδαφος» έστρωσε ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, ο οποίος είπε ότι σε κάποια από τις επόμενες συναντήσεις οι δύο ηγέτες θα δώσουν εντολή ώστε να ξεκινήσουν συζητήσεις για το θέμα της οριοθέτησης. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο σχεδιασμός θέλει Μητσοτάκη και Ερντογάν να τα «βάζουν κάτω» στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο και να αποφασίζουν αν ήρθε η ώρα να διερευνήσουμε σοβαρά το θέμα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας.

Επιδίωξη της ελληνικής πλευράς είναι αυτή η διαπραγμάτευση να ολοκληρωθεί σε διμερές επίπεδο. «Θα ήταν ιδανικό να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε μια από κοινού συμφωνία για την οριοθέτηση», είπε ο Γ. Γεραπετρίτης στην αποκαλυπτική συνέντευξη που παραχώρησε στη Realnews την περασμένη Κυριακή. Εδωσε μια αίσθηση για τις νέες προτεραιότητες της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία αντιλαμβάνεται πως ο Ερντογάν θα συναινέσει σε ένα συνυποσχετικό για τη Χάγη, μόνο αν το «φορτώσει» με θέματα που η Ελλάδα σε καμία περίπτωση δεν αποδέχεται. Στην ελληνική πλευρά υπάρχει η ελπίδα ότι θα είναι ενδεχομένως πιο εφικτή μια απευθείας συμφωνία για τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας, για την οποία άλλωστε έχει γίνει άτυπα σημαντική προεργασία στους 63 γύρους διερευνητικών επαφών που προηγήθηκαν.

Οχι ότι και αυτό θα είναι εύκολο, ακόμα και στην ιδανική περίπτωση που θα δεχθούν οι Τούρκοι να συζητήσουν μόνο για την υφαλοκρηπίδα και για τίποτε άλλο. Τα «αγκάθια» θα εμφανιστούν με το καλημέρα, αφού το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να διευκρινιστεί σε μια τέτοια συζήτηση είναι το εύρος των χωρικών υδάτων το οποίο συζητάμε. Δηλαδή έξι μίλια, όπως προβλέπει το ισχύον καθεστώς στο Αιγαίο, ή 12 μίλια, όπως έχουμε το δικαίωμα να τα επεκτείνουμε από το Δίκαιο της Θάλασσας; Θα παραιτηθεί ή Τουρκία από το casus belli, θα παραιτηθούμε εμείς από το δικαίωμα επέκτασης στα 12 μίλια για το Αιγαίο ή θα συμφωνήσουμε για τμηματική και επιμέρους επέκταση έως τα 10 μίλια, όπως συζητούσαμε στις διερευνητικές του 2002; Ποια ελληνική κυβέρνηση μπορεί να αντέξει έναν τέτοιο συμβιβασμό;

Ακόμα πάντως και αν αυτά τα εμπόδια με κάποιο μαγικό τρόπο ξεπεραστούν, ο ελέφαντας παραμένει στο δωμάτιο. Μιλάμε βέβαια για το τουρκολιβυκό μνημόνιο και την ίδια τη Λιβύη. Μας το θύμισε πριν από λίγες ημέρες η κυβέρνηση της Τρίπολης με τη νότα διαμαρτυρίας στον πρεσβευτή μας για τις έρευνες υδρογονανθράκων που διεξάγουμε νοτίως της Κρήτης. Αυτές οι έρευνες γίνονται από τη δική μας πλευρά της μέσης γραμμής, όμως η Λιβύη τοποθετεί (επικαλούμενη και το τουρκολιβυκό μνημόνιο) τη μέση γραμμή πολύ βορειότερα και αμφισβητεί μεγάλο τμήμα της δυνητικής μας υφαλοκρηπίδας.

Στην Αθήνα υπάρχει η αίσθηση ότι πίσω από αυτό, το δεύτερο διάβημα της Λιβύης, βρίσκεται τουρκικός δάκτυλος. Είναι πιθανό, καθώς η κυβέρνηση της Τρίπολης στηρίζεται στην Τουρκία και η οικογένεια του πρωθυπουργού Ντμπεϊμπά έχει μεγάλα συμφέροντα εκεί. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι Λίβυοι δεν θα είχαν πολύ διαφορετική συμπεριφορά. Το περίφημο τουρκολιβυκό μνημόνιο τους έδωσε 40.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα πρόσθετης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και -ακόμα και αν η παρούσα τουρκόφιλη κυβέρνηση αλλάξει- οι Λίβυοι δεν πρόκειται να το αμφισβητήσουν. Η εσωτερική αντίδραση στη χώρα για το τουρκολιβυκό μνημόνιο (και οι δικαστικές προσφυγές) δεν αφορούν άλλωστε την κατάφωρη παραβίαση όσων ορίζει το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά το αν η συγκεκριμένη κυβέρνηση και ο Ντμπείμπά έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν διεθνείς συμφωνίες.

Το πόσο ευέλικτοι είναι οι Λίβυοι στο θέμα που μας καίει, το έδειξε η στάση του υποτίθεται «ευνοούμενου» και «φίλου» μας προέδρου της λιβυκής Βουλής Αγκίλα Σάλεχ, ο οποίος επισκέφθηκε τον Ερντογάν τον Αύγουστο του 2022 και του πρότεινε ένα deal: Ο ίδιος θα προχωρούσε στην κύρωση του μνημονίου, υπό την προϋπόθεση ότι ο Τούρκος Πρόεδρος θα έπειθε τον Ντμπεϊμπά να παραιτηθεί. Ο Σάλεχ ήθελε να αντικαταστήσει τον πρωθυπουργό της Τρίπολης με τον εκλεκτό του, Φατί Μπασάγα, ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι ο άνθρωπος που σχεδίασε τη συγκεκριμένη συμφωνία. Αγιο είχαμε που δεν το δέχθηκε ο Ερτογάν κι έτσι ακόμη μπορούμε να επικαλούμαστε ότι η λιβυκή Βουλή δεν έχει επικυρώσει το μνημόνιο.

Ανεξαρτήτως, λοιπόν, του πόσο θα προχωρήσει η συνεννόηση με την Τουρκία, από το 2019 η εξωτερική μας πολιτική έχει έναν νέο πονοκέφαλο που λέγεται τουρκολιβυκό μνημόνιο και τον οποίο θα πρέπει πάσει θυσία να εξουδετερώσουμε. Αυτό απαιτεί μια συνεκτική στρατηγική απέναντι στη Λιβύη, με την οποία το πρόβλημα που έχουμε δεν θα μας το λύσει ούτε η Αίγυπτος, ούτε η Ευρώπη. Εμείς θα πρέπει να βρούμε την άκρη, ακόμα και προσφεύγοντας στο Δικαστήριο της Χάγης, τη δικαιοδοσία του οποίου η Λιβύη έχει αναγνωρίσει. Μάλιστα , σε αυτή την περίπτωση, το γοργόν και χάριν έχει.